Ukupni depoziti stanovništva kod komercijalnih banaka u BiH na kraju septembra ove godine iznosili su 14,49 milijardi KM, što je najveći zabilježeni nivo, saopštila je u petak Centralna banka BiH.
S druge strane, prema mišljenju ekonomskih analitičara, rast depozita je, između ostalog, rezultat straha stanovništva da u kriznim periodima troši novac, te posljedica činjenice da nema mnogo investicionih prilika na bh. tržištu, a istovremeno se postavlja pitanje da li će ovo dovesti do rasta inflacije jer u suprotnom će novac da izgubi realnu vrijednost već sljedeće godine.
Naime, povodom Svjetskog dana štednje, koji se obilježava svake godine 31. oktobra, Centralna banka BiH izdala je saopštenje u vezi s depozitom stanovništva, a obratio se i Senad Softić, guverner Centralne banke BiH, koji je kazao da izazovna vremena zahtijevaju pažljivo upravljanje resursima, te da baš zato svaka štednja može biti važna zbog vremena koja dolaze.
Dodao je da depoziti stanovništva imaju najveće učešće u ukupnim depozitima kod komercijalnih banaka – 53,4 odsto, pa predstavljaju važnu osnovu finansiranja i funkcionisanja banaka.
„Prema ročnoj strukturi, oročeni i štedni depoziti u septembru iznose 5,46 milijardi KM ili 37,7% ukupnih depozita stanovništva, od toga kratkoročni depoziti čine 318 miliona KM ili 5,8%, a dugoročni 5,14 milijardi KM ili 34,2%, dok transakcioni računi i depoziti po viđenju čine 9,03 milijardi KM ili 62,3% ukupnih depozita stanovništva“, precizirao je Softić.
Prema podacima Centralne banke, stanovništvo u BiH kontinuirano povećava ukupne depozite, pa su tako u poređenju sa stanjem na kraju septembra prošle godine porasli za 1,15 milijardi KM ili 8,7 odsto. Međutim, postoje značajne razlike u kretanju depozita zavisno od tipa depozita, te su tako transakcioni računi porasli za 19,8%, odnosno 854 miliona KM, a depoziti po viđenju bilježe porast od 9,3%, odnosno 327 miliona KM.
S druge strane, oročeni i štedni depoziti, koji odražavaju štednju, na godišnjem nivou bilježe blagi pad od 0,6%, odnosno 34 miliona KM.
Kako su naveli u Centralnoj banci BiH, stagnacija oročenih i štednih depozita stanovništva na godišnjem nivou evidentna je od aprila 2020. godine. Na stagnaciju oročenih i štednih depozita stanovništva uticale su nepovoljne ekonomske prilike tokom pandemije jer su mnogim građanima smanjena primanja i stoga nisu mogli štedjeti kao u ranijim periodima, a dio štednje iskoristili su za pokrivanje trenutnih potreba.
Kamatne stope na oročene depozite stanovništva bilježe kontinuiran pad tokom posljednjih godina. Kamate za oročene evro depozite stanovništva sa dogovorenim dospijećem od jedne do dvije godine su smanjene sa 3,279%, koliko je bila prosječna stopa za 2013. godinu, na 1,06% u prvih osam mjeseci ove godine. Istovremeno, kamatne stope za depozite sa dogovorenim dospijećem preko dvije godine iznosile su 1,159% u prvih osam mjeseci ove godine, dok su 2013. iznosile 3,95%.
Za isti period kamatne stope na oročene i štedne depozite stanovništva u KM sa dogovorenim dospijećem od jedne do dvije godine su se smanjile na 0,719%, a za oročenje veće od dvije godine na 0,957%.
Kako su naveli iz Centralne banke, regionalna istraživanja pokazuju da relativno mali broj građana u BiH štedi, odnosno oko 20 odsto izjasnilo se da ima ušteđevinu, a samo 15 odsto anketiranih građana je u 2019. potvrdilo da kontinuirano štedi.
Admir Čavalić, ekonomski analitičar, u razgovoru za „Nezavisne novine“ rekao je da postoji više razloga zašto je došlo do rasta depozita stanovništva, a jedan od njih je i činjenica da bh. građani u vrijeme pandemije virusa korona nisu imali gdje da troše novac.
„Građani su imali ograničenje potrošnje čak i početkom ove godine, nisu imali priliku da putuju ili da troše kao što je to bilo ranijih godina. Drugi faktor je da usljed globalnog oporavka paketa fiskalne pomoći naša dijaspora ima na raspolaganju višak sredstava koje je vjerovatno prebacila domaćem stanovništvu i isto je lokalno stanovništvo iskoristilo u obliku štednje“, naveo je Čavalić, dodajući da se treći faktor odnosi na, prema njegovim riječima, najgoru mogućnost, a to je činjenica da u BiH nema puno prilika za domaće investiranje… „Posebno ako se razumiju kompleksni politički i pravni odnosi, što znači da štednja nije uspjela da se transformira u investiciju, a znamo da su štednja i investicija dvije strane iste kovanice, svaka štednja u potencijalu predstavlja investiciju“, kazao je Čavalić za „Nezavisne novine“.
Istakao je da podaci Centralne banke BiH o rastu depozita stanovništva ne treba da nas navode na pogrešan zaključak u smislu da uvodimo oporezivanje štednje, ali da je ove podatke potrebno posmatrati kao posljedicu činjenica da nema mnogo investicionih prilika na bh. tržištu.
Saša Stevanović, ekonomista, u razgovoru za „Nezavisne novine“ rekao je da građani usljed straha depozite drže na računima i ne troše ih, te se tako depozit koncentriše.
„Kada bismo imali obrt novca koji smo imali prije pet ili deset godina, imali bismo veću ekonomiju ako bi se ti depoziti koristili za potrošnju. Činjenica je da kada jedan pojedinac troši, u ekonomiji to predstavlja prihod drugog pojedinca i onda i taj pojedinac ima depozite, te ekonomija raste“, naveo je Stevanović, dodajući da je, ako se posmatra platni bilans BiH, vidljivo da BiH u saradnji sa svijetom svake godine gubi milijardu KM.
„A istovremeno nama se povećava novčana masa za oko milijardu KM, što znači da tih dvije milijarde KM nije objašnjeno u statističkim podacima. Naši građani kada odlaze u inostranstvo nose novac preko granice, ili kada odlaze u inostranstvo za rad na dva ili tri mjeseca, pa novac unose u zemlju, a to nije nigdje evidentirano“, rekao je Stevanović.
Istakao je da bi rast depozita mogao dovesti do toga da imamo više depozita od ekonomije, te da u trenucima kada novac ne cirkuliše pada mu vrijednost.
„Inflacija kada je veća depoziti se na neki način oporezuju, jer novac gubi realnu vrijednost. Ako ove godine imate 14 milijardi depozita, a inflacija je recimo tri odsto, onda će realna vrijednost novca iduće godine pasti za oko 500 miliona KM“, kazao je Stevanović, dodajući da je zato dobro da u ovakvim trenucima inflacija bude veća jer onda se ljudi stimulišu da urade nešto s tim novcem.
Izvor: nezavisne.com / Anja Maturagić
