Nacionalni spomenici Tuzlanskog kantona (10)
Tokom 2018. godine Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, u okviru projekta „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, kroz posebno pripremljeni stručne priloge (tekst i odabrane fotografije), tokom 48 sedmica ove godine, prezentuje isto toliko nacionalnih spomenika sa područja Tuzlanskog kantona, koja ujedno predstavljaju najvrijednija dobra našeg naslijeđa.
Prezentovanje pojedinih nacionalnih spomenika a u cilju nihovog afirmisanja u javnosti nastavljamo sljedećim prilogom:
Stara džamija u Sokolu, Gračanica
(jedino selo na TK sa dva nacionalna spomenika)
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2003. godine, proglasila je „Građevinsku cjelinu Stara džamija Soko u Sokolu, Gračanica“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik se sastoji od džamije i harema.
Lokalitet Stara džamija se nalazi u okviru aktivnog muslimanskog groblja. Tlo na kojem ja sagrađena je veoma strmo sa izrazitim padom od sjevera prema jugu. Lokalizovan je u samom centru sela Soko, u neposrednoj blizini srednjovjekovnog grada Sokola, koji je također Nacionalni spomenik BiH.
Vrijeme nastanka Stare džamije i njenu namjenu možemo da posmatramo u sklopu srednjovjekovnog grada Sokola. Ova srednjovjekovna građevina (kasnije Stara džamija Soko), sagrađena je u prvoj polovini 15. stoljeća. Poznato je da tada gradom Sokolom vlada bosanska kraljevska dinastija Kotromanići. Godine 1449. je to Radivoj Kotromanić, brat kralja Tomaša.
Arheološka istraživanja 1984. godine su pokazala su da je najvjerovatnije ovaj objekat prvobitno bio sagrađen kao feudalni dvorac. U srednjovjekovnoj Bosni su se ovakvi dvorci zvali dvori. Isticali su se veličinom u odnosu na kuće ostalog stanovništva, a građeni su i u varoškim naseljima i u podgrađima.
Objekat Stara džamija Soko je u osnovi pravougaonog oblika, dimenzija 12,84 x 7,80 m. Zidovi su rađeni od lomljenog kamena nepravilnog oblika vezanog krečnim malterom, debljine 80 cm. Prozori i vrata su polukružno zasvedeni i urađeni su od fino obrađenog kamena.
Po definitivnom osmanskom osvajanju ovih krajeva u drugoj deceniji 16. stoljeća, zgrada dvorca je pretvorena u džamiju. Stara sokolska džamija je najstarija džamija u ovom kraju. Ovu džamiju narod zove i Fethija, a taj naziv dobijale su one džamije u Bosni koje su izgrađene neposredno poslije uspostavljanja osmanske uprave (fetha).
Već 1533. godine se spominju vjerski službenici u ovoj džamiji.
Na srednjem dijelu južnog zida vidljive su intervencije na zidu, a koje su nastale prilikom izgradnje mihraba. Ulazni trijem je naknadno dograđen od pune cigle debljine 40 cm.
Od 1980. godine, objekat Stare džamije ne služi svojoj namjeni jer je izgrađena nova savremena zgrada džamije u Sokolu. Ostaci ovog spomenika nalaze se dugo u ruševnom stanju.
Prije nekoliko godina zgrada srednjovjekovnog dvorca iz 15. a od 16. stoljeća džamije, detaljno je obnovljena, ali njena odgovarajuća funkcija nije uspostavljena.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK.
Izvor: rtvtk.ba
